Που μνίσκεις; Τι χαλεύεις τώρα;

ΜΟΡΑΪΤΕΣ ΣΚΗΝΙΤΕΣ ΒΛΑΧΟΙ

Τσεκουραίοι, Τσιρικαίοι, Καλυβαίοι, Γκοκακαίοι, Κορδολαίοι, Φλιγκαίοι, Τσακουμακαίοι, Ντουλαίοι, Τσογκαίοι, Θανασουλαίοι, Σαρανταυγάδες, Μαμαλαίοι, Λυγκαίοι, Μπακογιανναίοι, Μακρυγιανναίοι, Καπινιάδες, Μαντζουτζαίοι, Βοϊδολαίοι, Κωνστανταραίοι, Καραχρησταίοι, Βαγγελακαίοι, Χανιάδες, Παπακωσταίοι, Λαβδαίοι, Ρεσταίοι, Μαγγιναίοι, Σμυρνιωταίοι, Παπουστσήδες, Γκογκολαίοι, Μαυρανασαίοι.

«Οι νομάδες κτηνοτρόφοι της Πελοποννήσου .... Στα διάφορα βιβλία και έγγραφα (ενοικιοστάσια, πωλητήρια) αναφέρονται σαν ‘βλαχοποιμένες’ ή σχέτο ‘ποιμένες’. Οι ίδιοι … αυτοπροσδιορίζονται σαν ‘σκηνίτες βλάχοι’. Σαν τόπο καταγωγής τους αναφέρουν την Πίνδο (Συρράκο, Άγραφα) απ’ όπου έφυγαν, στις αρχές του 19ου αιώνα, κυνηγημένοι από τον Αλή Πασά… Στην επανάσταση του 1821 συνέβαλαν σημαντικά στον αγώνα πρισφέροντας στρατιώτες και τρόφιμα γι αυτό ο Ιμπραήμ κατευθυνόμενος προς Κόρινθο είχε βάλει πρωταρχικό του στόχο να καταστρέψει τους ΄βλάχους’ και την κτηνοτροφία της Ζήριας… Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα ‘οι σκηνίτες βλάχοι’ βρίσκονταν στο απόγειο της δόξας τους. Κοπάδια με χιλιάδες γιδοπρόβατα, βαλμαδιά με εκατοντάδες άλογα, αμέτρητα παιδιά κι εγγόνια και χιλιάδες λίρες που θα τους επιτρέψουν αργότερα να κάνουν μεγάλες αγορές. Την δεκαετία του 1920 το κράτος, προσπαθώντας να περιορίσει τη ληστεία και την λιποταξία, τους υποχρεώσε να εγγραφούν στα μητρώα των κοινοτήτων προκειμένου να έχουν διακίωμα να νοικιάζουν λειβάδια. Επιπλέον άρχισαν να κάνουν αγορές σπιτιών και λιβαδιών σε ορεινές κοινότητες της Αχαϊας και Κορινθίας, των οποίων οι κάτοικοι είχαν ήδη αρχίσει να μεταναστεύουν στα παράλια του Κορινθιακού κόλπου από τα τέλη του 19ου αιώνα... Την δεκαετία του 1930 άρχισαν δειλά-δειλά ν΄ασχολούνται με την καλλιέργεια της γης. Καθοριστικός υπήρξε και ο νόμος του Μεταξά που απαγόρευε την υπερβόσκηση των δασών. Ο πόλεμος του 1940 και αργότερα ο εμφύλιος προκάλεσαν μεγάλες απώλειες ανθρώπων, ζώων, και χρημάτων και σήμαναν το τέλος της νομαδικής ζωής. Άρχισαν να εγκαταλείπουν την κτηνοτροφία, κατάργησαν την ενδογαμία, έβγαλαν τις φορεσιές και εγκαθίστανται, σαν γεωργοί πλέον, στα παραλιακά μέρη. Σήμερα, μόνο ένα ποσοστό του 25% ασχολούνται με την κτηνοτροφία, 50% με την γεωργία και 25% μ' άλλα επαγγέλματα κυρίως κρεοπωλεία, ψησταριές και καταστήματα γαλακτομικών προϊόντων. Το μεγαλύτερο μέρος των 'σκηνιτών βλάχων' έχουν εγκατασταθεί στην Κορινθία (50%), στην Αχαϊα (20%), στην Αργολία (10%), στην Ηλεία (15%) και (5%) στη περιοχή των Μεγάρων και Σαλαμίνας».

ΛΕΞΕΙΣ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ

αγγειά=σκεύη, δοχεία - ανάχλιο=χλιαρό - βαβα=γιαγιά - βαλμάς=βοσκός αλόγων - βαρέματα=φορτία - βάτρα=φωτιά - γαλάραμα=βύζαγμα αρνιών - δοκήθηκα=κατάλαβα - έμασα=μάζεψα - κακάβι=τέντζερης - καλιάζω=ταιριάζω - λαλάς=θείος - λακινιά=κοπάδι αλόγων - μαργώνω=κρυώνω - ξεθάλι=μάσα - ποριά=πόρτα μαντριού - πρατίνα=προβατίνα - πυρομάχος=πέτρα της βάτρας - ρεκάζω=βελάζω δυνατά - σαρμανίτσα=κούνια, σειριά=γενιά - ταράφι=ομάδα, τσερέπα=γάστρα - φρετζάτο=εσωτερική αυλή, χαλεύω=ζητώ, χάρη=το έθιμο της αλληλοβοήθειας

Λεωνίδας Β. Πέτρου: Μοραίτες, Σκηνίτες, Κτηνοτρόφοι (Καραγκούνηδες, Καρακατσάνηδες, Ρουμελιώτες), Αίγιο 2007