Αλληθέστατη αιτία

"Είναι ολοφάνερο πράγματι, ότι ο ιστορικός Θουκυδίδης στοχεύει σε μια μορφή αλήθειας, που δεν είναι διόλου αποδεκτή ή αναγνωρισμένη από τους ιστορικούς ως επιδιωκόμενος σκοπός, δεν θέλει να ορίσει απλώς την αλήθεια των γεγονότων: η αλήθεια αυτή είναι μια ύψιστη απαίτηση και κατά κάποιον τρόπο προϋπόθεση. Θέλει μέσα από τα γεγονότα αυτά, να συγκρατήσει μόνο εκείνα όπου διακρίνονται βαθύτερες τάσεις. Το λέει στην περίφημη φράση - κεφάλαιο Α22 - όπου διευκρινίζει το είδος της αλήθειας, στην οποία αποβλέπει: 'Αλλά είμαι ικανοποιημένος αν το έργο μου κριθεί ωφέλιμο για όσους θελήσουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων που συνέβησαν και εκείνων που που θα συμβούν στο μέλλον, τα οποία, από την πλευρά της ανθρώπινης φύσης, θα είναι όμοια και παραπλήσια. Έγραψα την ιστορία μου για να μείνει αθάνατο κτήμα των ανθρώπων και όχι έργο επίκαιρου διαγωνισμού για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο'. Για να υπάρξει αυτή η δυνατότητα, πρέπει να αναγνωρίσουμε στα γεγονότα που αφηγείται καταστάσεις γενικότερης φύσης, βαθειά ανθρώπινες τάσεις, εν ολίγοις αίτια που δεν είναι πάντοτε ορατά, αλλά συνιστούν ήδη ένα είδος πολιτικής φιλοσοφίας. Την διακρίνουμε στον τρόπο με τον οπίο ο Θουκυδίδης, αμέσως μόλις περιγράψει τα αίτια του πολέμου, αντιπαρέρχεται εκείνα που αποκαλεί περιστατικά και διαφορές, για να συγκρατήσει μόνο αυτό που ονομάζει αληθέστατη αιτία. Έτσι προβάλλει τον ρόλο δύο συναισθημάτων εξίσου θεμελιωδών, όπως ο πόθος της εξουσίας και η ανάγκη της ανεξαρτησίας - δύο ισχυρά συναισθήματα που απαντώνται σε ολόκληρο το έργο του".

Jacqueline de Romilly (2005) Η Έξαρση της Δημοκρατίας στην Αρχαία Αθήνα, Αθήνα, 2006, Μετάφραση: Μπ. Αθανασίαου, Κ. Μηλιαρέση, Graal/Το Άστυ σ. 51-52