Οι Αραχωβίτες μας ζητάνε να διαβάσουν κάτι για τον Δοσίθεο στα Ελληνικά.
Από την Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «ΠΥΡΣΟΥ» (Τόμος Θ’, σελ. 501-502)
αντιγράφομε το ακόλουθο βιογραφικό σημείωμα για τον πατριάρχη Δοσίθεο:
«Εγεννήθη τη 31 Μαΐου 1641 εν Αραχώβη του δήμου Φελλόης της επαρχίας Καλαβρύτων, εν Πελοποννήσω, υπαγομένης τότε υπό την μητρόπολιν Κορίνθου. Ο πατήρ του Νικόλαος κατήγετο εξ Αραχώβης, η δε μήτηρ του Άννα εκ της παρά την Αράχωβαν Ζεονίκης. Ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος Γαλανός, ο εξ Αμυκλών, εγένετο ανάδοχος του Δοσιθέου, ο δε πάππος τούτου Γρηγόριος εμόναζε τότε, υπό το όνομα Γερμανός, εν τη παρά την Κόρινθον μονή των Αγίων Αποστόλων. Αμφότεροι δε ούτοι επροστάτευσαν τον Δοσίθεον, εκπαιδευθέντα πιθανώς εν τη ειρημένη μονή. Παραμένουσιν εντελώς άγνωστα τα κατά την νεαράν ηλικίαν και την παίδευσιν του Δοσιθέου, πάντως δε ούτος την ευρυμάθειάν του οφείλει εις προπαίδευσίν τινα και εις τας εφεξής ιδιαιτέρως μελέτας. Εκ των νεωτέρων θεολόγων ειδικήν επίδρασιν ήσκησεν επ’ αυτόν ο Μελέτιος Συρίγος (1664), όν απεθαύμαζε.
Χειροτονηθείς διάκονος υπό του μητροπολίτου Κορίνθου Γρηγορίου, μετέβη τω 1657 εις Κωνσταντινούπολιν προς εύρεσιν θέσεώς τινος, εκεί δε γνωρίσας τον πατριάρχην Ιεροσολύμων Παϊσιον (1645-1660) προσελήφθη έκτοτε εις την υπηρεσίαν της Εκκλησίας Ιεροσολύμων, μεθ΄ ής αδιασπάστως συνεδέθη. Ευθύς δε από των πρώτων ημερών του νέου σταδίου του υπήρξε μάρτυς των μεγάλων αγώνων, ους διεξήγον οι πατριάρχαι Ιεροσολύμων εναντίον των ετεροδόξων υπέρ των προσκυνημάτων. Ο Παϊσιος, διαβληθείς υπό των Αρμενίων εις τους Τούρκους, συνελήφθη και εφυλακίσθη, ο δε νεαρός διάκονος Δοσίθεος, διαμένων εν τω Αγιοταφικώ μετοχίω, μετέβαινε καθ’ εκάστη εις την φυλακήν προς επίσκεψιν του Παϊσίου, «ανυπόδητος», ως επληροφόρησεν ο ίδιος, «λέγω δε ανυπόδητος, διότι ούτω, τω καιρώ εκείνω, επαιδαγώγουν ημάς οι προεστώτες». Ευτυχήσας ο Δοσίθεος να έχει προεστώτα τον Πατριάρχην Παϊσιον, παρεσκυάσθη υπ’ αυτού εις τους μέλλοντας μεγάλους αγώνας. Ο Παϊσιος απαλλαγείς της αρμενικής διαβολής ανέλαβεν περιοδείαν, ακολουθούμενος υπό του Δοσιθέου, το ύστατον δ’ επανακάμπτων εις Ιεροσόλυμα απέθανε καθ’ Οδόν, τη 2 Δεκεμβρίου 1660, επί των γονάτων του Δοσιθέου. Διάδοχος του Παϊσίου εξελέγη εν τη Κωνσταντινουπόλει ο Σιναϊτης Νεκτάριος 91661-1669), όστις προεβίβασε τον Δοσίθεον εις αρχιδιάκονον και συμπαρέλαβε μεθ’ εαυατού εις περιοδείας προς συλλογήν ερράνων υπέρ του Παναγίου Τάφου, ή και μόνον απέστειλεν αυτόν ως έξαρχον εις περιοδείας, καθ’ άς πολλάκις περιέπεσεν εις χείρας ληστών. Ο Νεκτάριος, μεγάλως εκτιμήσας τον ζήλον και την ικανότητα του Δοσιθέου, εχειροτόνησεν αυτόν πρεσβύτερον και τη 23 Σεπτεμβρίου 1666, μόλις το 25ον έτος της ηλικίας του άγοντα, μητροπολίτην Καισαρείας, ανέθηκε δε εις αυτόν διαφόρους αποστολάς. Μετά τριετίαν ο Νεκτάριος παρητήθη, διάδοχος δ’ αυτού υπό της εν Κωνσταντινουπόλει συνελθούσης συνόδου, τη 23 Ιανουαρίου 1669, εξελέγη ο Δοσίθεος.
Ο Δοσίθεος ανεδείχθη κατά πάντα άξιος του αξιώματος του Πατριάρχου Ιεροσολύμων, μεγάλην και ένδοξον αναπτύξας δράσιν. Μεταβάς άμα τη εκλογή του εις Ιεροσόλυμα, επελήφθη της αναδιοργανώσεως της Αγιοταφικής Αδελφότητος. Εκδόσας περί αυτής ειδικάς διατάξεις, κατώρθωσε να καταστήση αυτήν ικανήν όπως διεξάγη τους πολυυμνήτους αγώνας υπέρ των προσκυνημάτων της Παλαιστίνης, αλλά ταυτοχρόνως ερρύθμισε και την εσωτερική αυτής ζωής, ήτις έκτοτε φέρει την σφραγίδα του μεγαλοπράγμονος πατριάρχου. Ευρών δε το πατριαρχείον Ιεροσολύμων ο Δοσίθεος βεβαρημένον υπό χρέους, ανέλαβε μακράς περιοδείας ανά τας Ελληνικάς και λοιπάς ορθοδόξους χώρας, εκτελών ταυτοχρόνως έργον ευαγγελιστού και διδασκάλου. Εντεύθεν δε κατέστη πασίγνωστος, απέκτησεν μεγάλο κύρος και προς αυτόν κατέφευγον πάσαι αι Εκκλησίαι προς επίλυσιν μεγάλων εκκλησιαστικών ζητημάτων. Συλλέξας δε ικανά χρήματα κατά τας πρώτας περιοδείας του και αποκτήσας κτήματα εκ δωρεών υπέρ του Παναγίου Τάφου, ου μόνον τα χρέη εκπλήρωσεν, αλλά και προέβη εις ανακαινίσεις των ποοσκυνημάτων. Ούτω δε δι’ αγώνων ανεκδιηγήτων εναντίον των Λατίνων, πα’ ών δις εκινδύνευσεν να δολφονηθή, κατώρθωσεν ο Δοσίθεος ν’ ανοικοδομήση τον ναόν της Βηθλεέμ, του οποίου ετέλεσε τα εγκαίνια τω 1672.
Κατά την εποχήν εκείνη συνεταράσσετο η Ανατολή εκ των προκληθέντων υπό των Λατίνων και των προτεσταντών ζητημάτων, από της εποχής του μεγάλου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως (1637), επί τη ευκαιρία δε των εγκαινίων του ναού της Βηθλεέμ ο Δοσίθεος συνεκρότησε την πολύκροτον σύνοδον εν Ιεροσολύμοις ήτις εξέδωσε την γνωστήν «Ομολογίαν» του Δοσιθέου, αποτελούσαν σπουδιαότατον συμβολικόν βιβλίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Μετά έν έτος ο εν Κωνσταντινουπόλει πρεσβευτής της Γαλλίας κόμις de Nointel εγένετο παραίτιος αιματηρά συγκρούσεως μεταξύ των Ελλήνων και των Λατίνων μοναχών, απεπιεράθη δε να καταλάβη το προσκύνημα της Βηθλεέμ. Ο Δοσίθεος εν Βελιγραδίω τότε ευρισκόμενος διεμαρτυρήθη προς την Τουρκικήν κυβέρνησιν, δια της Θράκης δε και της Μακεδονίας μετέβη εις Κωνσταντινούπολιν και εκείθεν, κατά Νοέμβριον του 1674, εις Αδιανούπολιν, όπου ευρίσκετο ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ 91648-1687) και ο μέγας Βεζύρης Καρά Μουσταφά πασάς. Ο Δοσίθεος είχεν εκμάθει άριστα την τουρκικήν ως και την αραβικλην γλώσσαν, κατώρθου δε δια των γνωριμιών του και, προ πάντων, δια πλουσίων δώρων προς τους Τούρκους μεγιστάνας να διεξάγει επιτυχώς τους αγώνας του.Εν Ανδιανουπόλει δοιεξήχθη μεγάλη δίκη περί της κυριότητας των προσκυνημάτων, ενίκησε δε ο Δοσίθεος περιφανώς τους Λατίνους αντριδίκους, προστατευομένπους υπό του κόμιτος de Nointel. Ούτος διεμαρτυρήθη μετά την έκβασιν της δίκης, βοηθούμενος και υπό των πρεσβευττών των άλλων λατινικών Δυνάμεων, αλλ’ ο Δοσίθεος, βοηθούμενος και υπό του Μ. Διερμηνέως Παναγιωτάκη Νικουσίου, κατώρθωσε να προκαλέση σουλτανικόν διάταγμα (26 Οκτωβρίου 1675), δι’ ου ανεγνωρίζετο η κυριότης των Ελλήνων επί των προσκυνημάτων. Μετέβη εις Ιερουσαλήμ συνοδευόμενος υπό κυβερνητικού υπαλλήλου προς εφαρμογήν του διατάγματος. Δια πάντα ταύτα ο Δοσίθεος εδαπάνησε περί τας 40.000 γροσίων, κινδυνεύσας δε πάλιν να δολοφονηθή ενηγκάσθη να φύγη εξ Ιερουσαλήμ. Μετέβη εις Βηρυττόν, όππου διέφυγεν νέαν απόπειραν δολοφονίας, περιβληθείς τουρκικήν αμφίεσιν (¨τουρκιστί ημφιεσμένος»).
Διατρέχων δε και πάλιν τας Ελληνικάς χώρας προς συλλογήν βοηθειών υπέρ του Παναγίου Τάφου, ηναγκάζετο συνεχώς να μεταβαίνει ειςνΚωνσταντινούπολιν προς από΄κουσιν των ενεργειών των Λατίνων. Τω 1678 εδαππάνησεν 15000 γροσίων προς απόκρουσιν των ενεργειών των συνησπισμένων πρεσβευτών Αθσυτρίας, Γαλλίας, Βενετίας, Πολωνίας. Μετά τεραετίαν, ευρισκόμενος εν Ηβηρία του Καυκάσου, επληροφορήθη ότι ούτοι δαπανήσαντες 70.000 γροσίων και ψευδή παραστήσαντες έγγραφα, εζήτουν να καταλάβωσιν πάλιν τα προσκυνήματα. Ο Δοσίθεος σπεύσας εις Κωνσταντινούπολιν και Ανδριανούπολιν, τη βοηθεία του νέου Μ. διερμηνέως Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου(1709) κατόρθωσε ν’ αποκρούσει τους Λατίνους. Εν τω μεταξύ κατώρθωσε να εξαγοράσει τα κτήματα της χρεοκοπησάσης Ιβηρικής αδελφότητας του παναγίου Τάφου να επισκευάση αυτά, ν’ αποκτήση εις τα διάφορα κέντρα των ορθοδόξων χωρών μετόχια του Παναγίου Τάφου, να επεκτείνη δε την δράσιν του και μέχρι Ρωσίας, οπόθεν ηρωτάτο περί διαφόρων ζητημάτων και επενέβαινε μετά μεγάλου κύρους. Ήλπιζεν ο Δοσίθεος, ότι ο Μ. Πέτρος της Ρως΄λιας έμελλε να απελευθερώση τους Έλληνας από των Τούρκων, όθεν ανυπολογίστους παρέσχεν εις αυτόν πολιτικάς υπηρεσίας. Αλλά το 1688 εις τον εναντίον της Τουρκίας πόλεμον της Αυστρίας, Πολωνίας και Ενετίας προσετέθη και η Ρωσία, αναλαβούσα δύο εκστρατείας κατά της Κριμαίας. Η Τουρκία ηττηθείσα ευρέθη προ των αξιώσεων της Γαλλίας, ή της εζήτει τα προσκυνήματα του παναγίου Τάφου, άλλως ηπείλει ότι θα προσετίθετο εις τους αντιπάλους της Τουρκίας. Ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ καθαιρεθείς αντικατεσυτάθη υπό του Σουλεϊμάν Β (1687-1691) εφονεύθη δε ο φίλος του Δοσίθεου Μ. βεζύρης. Και κατ’ αρχάς μεν ο νέος σουλτάνος και ο νέος Μ. βεζύρης Κιοπρουλή Ζαέ Μουσταφά πασάς εφάνησαν ευνοϊκοί προς τους Έλληνας, αλλά ο Γάλλος πρεσβευτής Castagneres de Chateaunef, δαπανήσας άφθονα χρήματα και χρησιμοποιήσας την στενάχωρον θέσιν της Τουρκίας, κατώρθωσε κατ’ Απ΄ριλιον του 1689 ν’ αποσπάση σουλτανικόν φορμάνιον, δι’ ου παρεχωρούντο εις τους Λατίνους μοναχούς τςη Ιερουσαλήμ θόλοι τινές και αψίδες εν τω ναώ της Αναστάσεως , η Αποκαθήλωσις, το ήμισυ του Γολγοθά, το δικαίωμα του λειτουργείν επί του Άγίου Τάφου, το εν βηθλεέμ Σπήλαιον της Γεννήσεως μετά των κλειδών.
Το γεγονός τούτο οι μεν Λατίνοι εχαιρέτισαν ως θρίαμβον, οι δε ορθόδοξοι ως μεγίστην απώλειαν. Αλλ’ ο Δοσίθεος, παρ’ όλην την θλίψιν ήν ησθάνθη, κατώρθωσε να διατηρήση την ψυχραιμίαν του, εξέδωκεν δε και ειδικήν εγκλυκλιον προς το Ελληνικόν Έθνος συνιστών εγκαρτέρησιν και παρέχων την ελπίδαν περί ανακτήσεως των προσκυνημάτων. Χωρίς να παύση την άλλως αξιοθαύμαστον δράσιν του, την ίδρυσιν των σχοελίων εν Μόσχα και αλλαχού και τρυπογραφείων, την έκδοσιν ογκωδεστάτων τόμων περιεχόντων αρχαία συγγράμματα, και χωρίς να παύση τας διαρκείς περιοδείας του, όλην την προσοχήν του εφεξής είχεν εντεταμένην εις το ζήτημα της ανακτήσεως των Αγίων Τόπων. Τόμον δε ολόκληρον δύναται ν’ αποτελέση η αφήγησις των σχετικών ενεργειών του. Και δεν ηυτύχησεν μεν ν’ ανακτήση τα ιερά προσκυνήματα, αλλά κατώρθωσεν να προλάβη την εν αυτοίς επέκτασιν των Λατίνων, τη βοηθεία και του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου. Τη 7η Φεβρουαρίου 1707, μόλις καταφθάσας το 66 έτος της ηλικίας του, απεβίωσεν ο μέγας πατριάρχης εν τω εν Κωνσταντινουπόλει Αγιοταφικώ μετοχίω.
Τριάκοντα και οκτώ έτη χρηματίσας πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Δοσίθεος, ουδέ δύο ολόκληρα έτη δι’εμεινεν εν Ιεροσολύμοις, τετράκις μόνον μεταβάς εκέι (1971, 1675, 1678, 1683). Και την μεν πρώτην φοράν ανωκοδόμησε τον ναόν της Βηθλεέμ, την δευτέραν την μονήν της αγίας Θέκλης, την τρίτην την μονή του προφήτη Ηλιού, την τετάρτην την μονήν του αγίου Σάββα. Διαρκώς αγωνιζόμενος υπέρ του Παναγίου Τάφου και περιοδεύων ανέπτυξε μεγίστην δράσιν εν τη καθ΄’ολου ορθοδόξω Εκκλησία, ταύτην δ’ ενίσχυσε δια των πολυτίμων συγγραμμάτων, άτινα εδημοσίευσε και άτινα εστρέφοντο ιδίως εναντίον της λατινικής Εκκλησίας.
Μεταξύ τούτων εξέχει η αντιρρητική τριλογία, ¨Τόμος καταλλαγής» (1692), «Τόμος αγάπης» (1698), «Τόμος χαράς» (1705). Έτερα συγγράμματα εξέδωκεν τα εξής: «Νεκταρίοιυ Ιεροσολύμων προς τας προσκομισθείσας θέσεις Περί της αρχής του πάπα¨(1682), «Συμεών Θεσσαλονίκης κατά αιρέσεων» (1683), «Μαξίμου Πελοποννησίου Εγχειρίδιον κατά του σχίσματος των παπιστών» (1690). «Μελετίου Συρίγου κατά των καλβινικών κεφαλαίων και ερωτήσεων Κυρίλλου του Λουκάρεως Αντίρρησις και Δοσιθέου πατριάρχου Ιεροσύμων κατά της καλβινικής φρενοβλαβείας» (1690), «Ακολουθίαι της Οσίας Παρασκευής της Νέας και του οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του Κεκαπολίτου άμα και των προερτίων της εν τω ναώ εισόδου της υπεραγίας θεοτόκου» (1692), «Ορθόδοξος ομολογία της πίστεως της καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας της Ανατολής και Έκθεσις περί των τριών μεγίστων αρετών: Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης» (1669). Το δε πολύκροτον και περισπούδαστον σύγγραμμα αυτού «Περί των Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων» (1715) εδημοσιεύθη υπό του διαδόχου του Χρυσάνθου. Ο Δοσίθεος είχε παρασκευάσει και άλλα συγγράμματα προς έκδοσιν, οίον την «Συναγωγήν νόμων», την «Ιστορίαν της επσικοπής Σινά», τόμους δε ολοκλήρου αποτελεί η ιδιατέρα αυτού αλληλογραφία σωζομένη εν τω αρχείω του πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Βιβλιογραφία
αντιγράφομε το ακόλουθο βιογραφικό σημείωμα για τον πατριάρχη Δοσίθεο:
«Εγεννήθη τη 31 Μαΐου 1641 εν Αραχώβη του δήμου Φελλόης της επαρχίας Καλαβρύτων, εν Πελοποννήσω, υπαγομένης τότε υπό την μητρόπολιν Κορίνθου. Ο πατήρ του Νικόλαος κατήγετο εξ Αραχώβης, η δε μήτηρ του Άννα εκ της παρά την Αράχωβαν Ζεονίκης. Ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος Γαλανός, ο εξ Αμυκλών, εγένετο ανάδοχος του Δοσιθέου, ο δε πάππος τούτου Γρηγόριος εμόναζε τότε, υπό το όνομα Γερμανός, εν τη παρά την Κόρινθον μονή των Αγίων Αποστόλων. Αμφότεροι δε ούτοι επροστάτευσαν τον Δοσίθεον, εκπαιδευθέντα πιθανώς εν τη ειρημένη μονή. Παραμένουσιν εντελώς άγνωστα τα κατά την νεαράν ηλικίαν και την παίδευσιν του Δοσιθέου, πάντως δε ούτος την ευρυμάθειάν του οφείλει εις προπαίδευσίν τινα και εις τας εφεξής ιδιαιτέρως μελέτας. Εκ των νεωτέρων θεολόγων ειδικήν επίδρασιν ήσκησεν επ’ αυτόν ο Μελέτιος Συρίγος (1664), όν απεθαύμαζε.
Χειροτονηθείς διάκονος υπό του μητροπολίτου Κορίνθου Γρηγορίου, μετέβη τω 1657 εις Κωνσταντινούπολιν προς εύρεσιν θέσεώς τινος, εκεί δε γνωρίσας τον πατριάρχην Ιεροσολύμων Παϊσιον (1645-1660) προσελήφθη έκτοτε εις την υπηρεσίαν της Εκκλησίας Ιεροσολύμων, μεθ΄ ής αδιασπάστως συνεδέθη. Ευθύς δε από των πρώτων ημερών του νέου σταδίου του υπήρξε μάρτυς των μεγάλων αγώνων, ους διεξήγον οι πατριάρχαι Ιεροσολύμων εναντίον των ετεροδόξων υπέρ των προσκυνημάτων. Ο Παϊσιος, διαβληθείς υπό των Αρμενίων εις τους Τούρκους, συνελήφθη και εφυλακίσθη, ο δε νεαρός διάκονος Δοσίθεος, διαμένων εν τω Αγιοταφικώ μετοχίω, μετέβαινε καθ’ εκάστη εις την φυλακήν προς επίσκεψιν του Παϊσίου, «ανυπόδητος», ως επληροφόρησεν ο ίδιος, «λέγω δε ανυπόδητος, διότι ούτω, τω καιρώ εκείνω, επαιδαγώγουν ημάς οι προεστώτες». Ευτυχήσας ο Δοσίθεος να έχει προεστώτα τον Πατριάρχην Παϊσιον, παρεσκυάσθη υπ’ αυτού εις τους μέλλοντας μεγάλους αγώνας. Ο Παϊσιος απαλλαγείς της αρμενικής διαβολής ανέλαβεν περιοδείαν, ακολουθούμενος υπό του Δοσιθέου, το ύστατον δ’ επανακάμπτων εις Ιεροσόλυμα απέθανε καθ’ Οδόν, τη 2 Δεκεμβρίου 1660, επί των γονάτων του Δοσιθέου. Διάδοχος του Παϊσίου εξελέγη εν τη Κωνσταντινουπόλει ο Σιναϊτης Νεκτάριος 91661-1669), όστις προεβίβασε τον Δοσίθεον εις αρχιδιάκονον και συμπαρέλαβε μεθ’ εαυατού εις περιοδείας προς συλλογήν ερράνων υπέρ του Παναγίου Τάφου, ή και μόνον απέστειλεν αυτόν ως έξαρχον εις περιοδείας, καθ’ άς πολλάκις περιέπεσεν εις χείρας ληστών. Ο Νεκτάριος, μεγάλως εκτιμήσας τον ζήλον και την ικανότητα του Δοσιθέου, εχειροτόνησεν αυτόν πρεσβύτερον και τη 23 Σεπτεμβρίου 1666, μόλις το 25ον έτος της ηλικίας του άγοντα, μητροπολίτην Καισαρείας, ανέθηκε δε εις αυτόν διαφόρους αποστολάς. Μετά τριετίαν ο Νεκτάριος παρητήθη, διάδοχος δ’ αυτού υπό της εν Κωνσταντινουπόλει συνελθούσης συνόδου, τη 23 Ιανουαρίου 1669, εξελέγη ο Δοσίθεος.
Ο Δοσίθεος ανεδείχθη κατά πάντα άξιος του αξιώματος του Πατριάρχου Ιεροσολύμων, μεγάλην και ένδοξον αναπτύξας δράσιν. Μεταβάς άμα τη εκλογή του εις Ιεροσόλυμα, επελήφθη της αναδιοργανώσεως της Αγιοταφικής Αδελφότητος. Εκδόσας περί αυτής ειδικάς διατάξεις, κατώρθωσε να καταστήση αυτήν ικανήν όπως διεξάγη τους πολυυμνήτους αγώνας υπέρ των προσκυνημάτων της Παλαιστίνης, αλλά ταυτοχρόνως ερρύθμισε και την εσωτερική αυτής ζωής, ήτις έκτοτε φέρει την σφραγίδα του μεγαλοπράγμονος πατριάρχου. Ευρών δε το πατριαρχείον Ιεροσολύμων ο Δοσίθεος βεβαρημένον υπό χρέους, ανέλαβε μακράς περιοδείας ανά τας Ελληνικάς και λοιπάς ορθοδόξους χώρας, εκτελών ταυτοχρόνως έργον ευαγγελιστού και διδασκάλου. Εντεύθεν δε κατέστη πασίγνωστος, απέκτησεν μεγάλο κύρος και προς αυτόν κατέφευγον πάσαι αι Εκκλησίαι προς επίλυσιν μεγάλων εκκλησιαστικών ζητημάτων. Συλλέξας δε ικανά χρήματα κατά τας πρώτας περιοδείας του και αποκτήσας κτήματα εκ δωρεών υπέρ του Παναγίου Τάφου, ου μόνον τα χρέη εκπλήρωσεν, αλλά και προέβη εις ανακαινίσεις των ποοσκυνημάτων. Ούτω δε δι’ αγώνων ανεκδιηγήτων εναντίον των Λατίνων, πα’ ών δις εκινδύνευσεν να δολφονηθή, κατώρθωσεν ο Δοσίθεος ν’ ανοικοδομήση τον ναόν της Βηθλεέμ, του οποίου ετέλεσε τα εγκαίνια τω 1672.
Κατά την εποχήν εκείνη συνεταράσσετο η Ανατολή εκ των προκληθέντων υπό των Λατίνων και των προτεσταντών ζητημάτων, από της εποχής του μεγάλου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως (1637), επί τη ευκαιρία δε των εγκαινίων του ναού της Βηθλεέμ ο Δοσίθεος συνεκρότησε την πολύκροτον σύνοδον εν Ιεροσολύμοις ήτις εξέδωσε την γνωστήν «Ομολογίαν» του Δοσιθέου, αποτελούσαν σπουδιαότατον συμβολικόν βιβλίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Μετά έν έτος ο εν Κωνσταντινουπόλει πρεσβευτής της Γαλλίας κόμις de Nointel εγένετο παραίτιος αιματηρά συγκρούσεως μεταξύ των Ελλήνων και των Λατίνων μοναχών, απεπιεράθη δε να καταλάβη το προσκύνημα της Βηθλεέμ. Ο Δοσίθεος εν Βελιγραδίω τότε ευρισκόμενος διεμαρτυρήθη προς την Τουρκικήν κυβέρνησιν, δια της Θράκης δε και της Μακεδονίας μετέβη εις Κωνσταντινούπολιν και εκείθεν, κατά Νοέμβριον του 1674, εις Αδιανούπολιν, όπου ευρίσκετο ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ 91648-1687) και ο μέγας Βεζύρης Καρά Μουσταφά πασάς. Ο Δοσίθεος είχεν εκμάθει άριστα την τουρκικήν ως και την αραβικλην γλώσσαν, κατώρθου δε δια των γνωριμιών του και, προ πάντων, δια πλουσίων δώρων προς τους Τούρκους μεγιστάνας να διεξάγει επιτυχώς τους αγώνας του.Εν Ανδιανουπόλει δοιεξήχθη μεγάλη δίκη περί της κυριότητας των προσκυνημάτων, ενίκησε δε ο Δοσίθεος περιφανώς τους Λατίνους αντριδίκους, προστατευομένπους υπό του κόμιτος de Nointel. Ούτος διεμαρτυρήθη μετά την έκβασιν της δίκης, βοηθούμενος και υπό των πρεσβευττών των άλλων λατινικών Δυνάμεων, αλλ’ ο Δοσίθεος, βοηθούμενος και υπό του Μ. Διερμηνέως Παναγιωτάκη Νικουσίου, κατώρθωσε να προκαλέση σουλτανικόν διάταγμα (26 Οκτωβρίου 1675), δι’ ου ανεγνωρίζετο η κυριότης των Ελλήνων επί των προσκυνημάτων. Μετέβη εις Ιερουσαλήμ συνοδευόμενος υπό κυβερνητικού υπαλλήλου προς εφαρμογήν του διατάγματος. Δια πάντα ταύτα ο Δοσίθεος εδαπάνησε περί τας 40.000 γροσίων, κινδυνεύσας δε πάλιν να δολοφονηθή ενηγκάσθη να φύγη εξ Ιερουσαλήμ. Μετέβη εις Βηρυττόν, όππου διέφυγεν νέαν απόπειραν δολοφονίας, περιβληθείς τουρκικήν αμφίεσιν (¨τουρκιστί ημφιεσμένος»).
Διατρέχων δε και πάλιν τας Ελληνικάς χώρας προς συλλογήν βοηθειών υπέρ του Παναγίου Τάφου, ηναγκάζετο συνεχώς να μεταβαίνει ειςνΚωνσταντινούπολιν προς από΄κουσιν των ενεργειών των Λατίνων. Τω 1678 εδαππάνησεν 15000 γροσίων προς απόκρουσιν των ενεργειών των συνησπισμένων πρεσβευτών Αθσυτρίας, Γαλλίας, Βενετίας, Πολωνίας. Μετά τεραετίαν, ευρισκόμενος εν Ηβηρία του Καυκάσου, επληροφορήθη ότι ούτοι δαπανήσαντες 70.000 γροσίων και ψευδή παραστήσαντες έγγραφα, εζήτουν να καταλάβωσιν πάλιν τα προσκυνήματα. Ο Δοσίθεος σπεύσας εις Κωνσταντινούπολιν και Ανδριανούπολιν, τη βοηθεία του νέου Μ. διερμηνέως Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου(1709) κατόρθωσε ν’ αποκρούσει τους Λατίνους. Εν τω μεταξύ κατώρθωσε να εξαγοράσει τα κτήματα της χρεοκοπησάσης Ιβηρικής αδελφότητας του παναγίου Τάφου να επισκευάση αυτά, ν’ αποκτήση εις τα διάφορα κέντρα των ορθοδόξων χωρών μετόχια του Παναγίου Τάφου, να επεκτείνη δε την δράσιν του και μέχρι Ρωσίας, οπόθεν ηρωτάτο περί διαφόρων ζητημάτων και επενέβαινε μετά μεγάλου κύρους. Ήλπιζεν ο Δοσίθεος, ότι ο Μ. Πέτρος της Ρως΄λιας έμελλε να απελευθερώση τους Έλληνας από των Τούρκων, όθεν ανυπολογίστους παρέσχεν εις αυτόν πολιτικάς υπηρεσίας. Αλλά το 1688 εις τον εναντίον της Τουρκίας πόλεμον της Αυστρίας, Πολωνίας και Ενετίας προσετέθη και η Ρωσία, αναλαβούσα δύο εκστρατείας κατά της Κριμαίας. Η Τουρκία ηττηθείσα ευρέθη προ των αξιώσεων της Γαλλίας, ή της εζήτει τα προσκυνήματα του παναγίου Τάφου, άλλως ηπείλει ότι θα προσετίθετο εις τους αντιπάλους της Τουρκίας. Ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ καθαιρεθείς αντικατεσυτάθη υπό του Σουλεϊμάν Β (1687-1691) εφονεύθη δε ο φίλος του Δοσίθεου Μ. βεζύρης. Και κατ’ αρχάς μεν ο νέος σουλτάνος και ο νέος Μ. βεζύρης Κιοπρουλή Ζαέ Μουσταφά πασάς εφάνησαν ευνοϊκοί προς τους Έλληνας, αλλά ο Γάλλος πρεσβευτής Castagneres de Chateaunef, δαπανήσας άφθονα χρήματα και χρησιμοποιήσας την στενάχωρον θέσιν της Τουρκίας, κατώρθωσε κατ’ Απ΄ριλιον του 1689 ν’ αποσπάση σουλτανικόν φορμάνιον, δι’ ου παρεχωρούντο εις τους Λατίνους μοναχούς τςη Ιερουσαλήμ θόλοι τινές και αψίδες εν τω ναώ της Αναστάσεως , η Αποκαθήλωσις, το ήμισυ του Γολγοθά, το δικαίωμα του λειτουργείν επί του Άγίου Τάφου, το εν βηθλεέμ Σπήλαιον της Γεννήσεως μετά των κλειδών.
Το γεγονός τούτο οι μεν Λατίνοι εχαιρέτισαν ως θρίαμβον, οι δε ορθόδοξοι ως μεγίστην απώλειαν. Αλλ’ ο Δοσίθεος, παρ’ όλην την θλίψιν ήν ησθάνθη, κατώρθωσε να διατηρήση την ψυχραιμίαν του, εξέδωκεν δε και ειδικήν εγκλυκλιον προς το Ελληνικόν Έθνος συνιστών εγκαρτέρησιν και παρέχων την ελπίδαν περί ανακτήσεως των προσκυνημάτων. Χωρίς να παύση την άλλως αξιοθαύμαστον δράσιν του, την ίδρυσιν των σχοελίων εν Μόσχα και αλλαχού και τρυπογραφείων, την έκδοσιν ογκωδεστάτων τόμων περιεχόντων αρχαία συγγράμματα, και χωρίς να παύση τας διαρκείς περιοδείας του, όλην την προσοχήν του εφεξής είχεν εντεταμένην εις το ζήτημα της ανακτήσεως των Αγίων Τόπων. Τόμον δε ολόκληρον δύναται ν’ αποτελέση η αφήγησις των σχετικών ενεργειών του. Και δεν ηυτύχησεν μεν ν’ ανακτήση τα ιερά προσκυνήματα, αλλά κατώρθωσεν να προλάβη την εν αυτοίς επέκτασιν των Λατίνων, τη βοηθεία και του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου. Τη 7η Φεβρουαρίου 1707, μόλις καταφθάσας το 66 έτος της ηλικίας του, απεβίωσεν ο μέγας πατριάρχης εν τω εν Κωνσταντινουπόλει Αγιοταφικώ μετοχίω.
Τριάκοντα και οκτώ έτη χρηματίσας πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Δοσίθεος, ουδέ δύο ολόκληρα έτη δι’εμεινεν εν Ιεροσολύμοις, τετράκις μόνον μεταβάς εκέι (1971, 1675, 1678, 1683). Και την μεν πρώτην φοράν ανωκοδόμησε τον ναόν της Βηθλεέμ, την δευτέραν την μονήν της αγίας Θέκλης, την τρίτην την μονή του προφήτη Ηλιού, την τετάρτην την μονήν του αγίου Σάββα. Διαρκώς αγωνιζόμενος υπέρ του Παναγίου Τάφου και περιοδεύων ανέπτυξε μεγίστην δράσιν εν τη καθ΄’ολου ορθοδόξω Εκκλησία, ταύτην δ’ ενίσχυσε δια των πολυτίμων συγγραμμάτων, άτινα εδημοσίευσε και άτινα εστρέφοντο ιδίως εναντίον της λατινικής Εκκλησίας.
Μεταξύ τούτων εξέχει η αντιρρητική τριλογία, ¨Τόμος καταλλαγής» (1692), «Τόμος αγάπης» (1698), «Τόμος χαράς» (1705). Έτερα συγγράμματα εξέδωκεν τα εξής: «Νεκταρίοιυ Ιεροσολύμων προς τας προσκομισθείσας θέσεις Περί της αρχής του πάπα¨(1682), «Συμεών Θεσσαλονίκης κατά αιρέσεων» (1683), «Μαξίμου Πελοποννησίου Εγχειρίδιον κατά του σχίσματος των παπιστών» (1690). «Μελετίου Συρίγου κατά των καλβινικών κεφαλαίων και ερωτήσεων Κυρίλλου του Λουκάρεως Αντίρρησις και Δοσιθέου πατριάρχου Ιεροσύμων κατά της καλβινικής φρενοβλαβείας» (1690), «Ακολουθίαι της Οσίας Παρασκευής της Νέας και του οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του Κεκαπολίτου άμα και των προερτίων της εν τω ναώ εισόδου της υπεραγίας θεοτόκου» (1692), «Ορθόδοξος ομολογία της πίστεως της καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας της Ανατολής και Έκθεσις περί των τριών μεγίστων αρετών: Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης» (1669). Το δε πολύκροτον και περισπούδαστον σύγγραμμα αυτού «Περί των Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων» (1715) εδημοσιεύθη υπό του διαδόχου του Χρυσάνθου. Ο Δοσίθεος είχε παρασκευάσει και άλλα συγγράμματα προς έκδοσιν, οίον την «Συναγωγήν νόμων», την «Ιστορίαν της επσικοπής Σινά», τόμους δε ολοκλήρου αποτελεί η ιδιατέρα αυτού αλληλογραφία σωζομένη εν τω αρχείω του πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Βιβλιογραφία
Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, αρχιμ: Δοσίθεος πατριάρχης Ιεροσολύμων, εν Ιεροσολύμοις 1907-,
Του αυτού, Ιστορία της Εκκλησία των Ιεροσολύμων, εν Ιεροσολύμοις και Αλεξανδρε’ια 1910, σελ. 532-605. – ,
A. Palmieri, Dositheo Patriarcha Greco di Gerusalemme, Firenze 1909».
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος
No comments:
Post a Comment