Η συμμετοχή μου

Την ιδέα της καταγραφής της ιστορίας ενός μικρού χωριού μου γνώρισε ένας άνθρωπος που συνάντησα σε αυτά τα μέρη. Ονειροπόλος ο ίδιος, μου μίλησε για την παρέα του, που «παίρνει τα βουνά» για να αναπολήσει παλιές εικόνες και να τις ξαναζήσει νοερά στην ιστορική τους πατρίδα, το χωριό Ράχωβα - Εξοχή. Ας με συγχωρέσουν οι σημερινοί χαρτογράφοι, αλλά θα χρησιμοποιώ και τις δυο ονομασίες, καθώς δεν έχω το δικαίωμα να απαρνηθώ την ιστορική του ονομασία λόγω κάποιας διοικητικής απόφασης. Η ιδέα να γραφτεί η ιστορία του χωριού λοιπόν, στην αρχή μου φάνηκε αλλόκοτη ή τουλάχιστον ασυνήθιστη.

Μετά από κάποιες σκέψεις όμως συνειδητοποίησα ότι ακριβώς αυτό το (κάτι) ασυνήθιστο ξεχωρίζει στη ρουτίνα της ζωής και μένει στη μνήμη μας. Και πόσο αλλόκοτο είναι να θέλει κανείς να μάθει την ιστορία του τόπου του? Αντί για οδό και αριθμό να πει εγώ προέρχομαι από κει που ζούσαν πολλές γενιές των ανθρώπων, που γεννήθηκαν, πολέμησαν, ξεχώρισαν, προσέφεραν, αγαπήθηκαν, λατρεύτηκαν και με την διαδρομή τους τίμησαν την ανθρωπότητα, συνέβαλαν στην ανάπτυξη του τόπου και πήραν ξεχωριστή θέση στην ιστορία της χώρας.

Η κοινωνία μας δεν μας «κακομαθαίνει» με τέτοιου είδους εκδηλώσεις πνευματικής αναζήτησης. Λίγοι άνθρωποι τολμούν να αναρωτηθούν. Οι περισσότεροι ήδη έχουν ακούσει τυποποιημένες απαντήσεις, που προσφέρονται σε αφθονία, από εύκολες πηγές, για… μη επιβαρυμένα με εγκεφαλικά κύτταρα κρανία. Ο άνθρωπος που θα αναρωτηθεί θα κοπιάσει να βρει την απάντηση, αλλά θα ταξιδέψει και οι εμπειρίες του, όπως και η άποψη, θα είναι μοναδικές. Ανέκαθεν αναζητούσαν οι άνθρωποι απαντήσεις στα φιλοσοφικά ερωτήματα: «από πού έρχομαι, ποιος είμαι και που πάω». Προσέξτε τη σειρά των ερωτήσεων. Γιατί, περισσότερο πρέπει να ξέρουμε από πού προερχόμαστε; Ας μην εμπλακούμε σε μια τέτοια ερώτηση, που θέλει εκτενή απάντηση. Ας περιοριστούμε και ας αναρωτηθούμε σε τι μπορεί να μας χρησιμεύσει η γνώση της τοπικής ιστορίας, του χωριού ή της πόλης.

Για να αγαπήσεις κάτι πρέπει να το γνωρίσεις. Η ομορφιά της φύσης, οι βραδιές, η νοσταλγία των χρόνων που έχουν περάσει, οι έρωτες, τα δειλινά σε όλο τον κόσμο είναι περίπου όμοια, τι κάνει τον τόπο μου να ξεχωρίζει; Με τι είναι ποτισμένο αυτό το χώμα; Ποιοι ζούσαν; Σε τι ήλπιζαν; Τι έκαναν; Τι επιδίωξαν; Αυτό είναι που κάνει ένα μέρος να ξεχωρίζει από το άλλο και όχι μόνο το γεωγραφικό τοπίο. Στη συνέχεια έρχονται οι ερωτήσεις: Ποιος είμαι; Τίνος απόγονος; Τι κυλάει στο αίμα μου;

Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες μιας ιστορικής ανασκόπησης θα δούμε ότι όλα έχουν ξανασυμβεί. Κακουχίες, πόλεμοι, έρωτες, μόχθος, πόνος, νίκες, ήττες. Πριν από πολλά χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν ακριβώς όπως εμείς τώρα. Η σύλληψη αυτής της ιδέας προσωπικά με κάνει να ξεκαθαρίζω τις αξίες μου και να θέτω τις προτεραιότητές μου. Να δίνω θέση σε πιο σημαντικά πράγματα.

Όποιος δεν ξέρει την ιστορία του είναι καταδικασμένος να κάνει τα ίδια λάθη ξανά και ξανά. Έχοντας κληρονομήσει ήδη κάποια βάση είναι ευκολότερο να φτάσεις ακόμη πιο ψηλά. Ευρισκόμενοι ήδη σ’ ένα καλό σημείο εξέλιξης ας προχωρήσουμε παραπέρα. Αυτή είναι ίσως η ουτοπιστικο-ρομαντική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας.

Όλοι έχουμε ακούσει τη φράση «αν δεν παινέψεις το σπίτι σου – θα πέσει να σε πλακώσει». Ξέρετε τι έχω προσέξει μελετώντας την ιστορία πολλών λαών; Ότι κάθε έθνος έχει να υποδείξει τον ομφαλό της γης να βρίσκεται ακριβώς στον τόπο του! Έχει παραδόσεις που πιστοποιούν την υπεροχή του κλπ. Όλα δείχνουν πολύ εθνοκεντρικά και στην περίπτωση της τοπικής ιστορίας – τοπικιστικά. Καλό θα ήταν, ωστόσο να προχωρήσουμε σε μια πιο βαθιά ανάλυση του φαινόμενου αυτού. Θα εξηγούσα την παροιμία από άλλη σκοπιά: το σπίτι είναι η προστασία σου, έχει έναν σκελετό γερό, ικανό να σε προστατέψει και να σε στηρίξει, να σου δώσει θαλπωρή όταν επιστρέφεις από τον αγώνα, τον πόλεμο, την ξενιτιά. Αυτή το νόημα έχει η μικρή μας πατρίδα. Ξεκινά από γερά θεμέλια που είναι η ιστορία της, έχει γερό σκελετό που αποτελείται από τις αξίες μας οι οποίες στην πλειοψηφία τους οικοδομούνται στα παιδικά μας χρόνια. Και ο ομφαλός της γης είναι το μέρος όπου γεννηθήκαμε και απ’ όπου συνδεόμαστε με τον ομφάλιο λώρο με τη γη μας.

Η συνείδηση της πατρίδας, η έννοιά της, είναι το αντίδοτο στην ιδέα της παγκοσμιοποίησης. Ένα αντίβαρο που επιτρέπει τη διατήρηση της αρμονίας. Η παγκοσμιοποίηση κατ΄ ουσίαν είναι η ισοπέδωση κάθε εθνικής, παραδοσιακής και ιστορικής ιδιαιτερότητας των ανθρώπων. Δηλαδή των διαφορών που κάνουν τον κόσμο να είναι όμορφος χάρις στην ποικιλία του. Μια καλή παρομοίωση της ισοπέδωσης των διαφορών θα μπορούσε να είναι: όλα τα άνθη να μοιάζουν μεταξύ τους. Μα ο καθένας ξέρει ότι άλλη ομορφιά έχει ένα μπονσάι, άλλη ένα τριαντάφυλλο κι άλλη ακόμη και το γαϊδουράγκαθο. Για να ξέρουμε λοιπόν τις διαφορές μας, και να μην προσπαθεί η τουλίπα να μοιάσει ή να παριστάνει την πεταλούδα, ας μάθουμε από πού προερχόμαστε και τι έχουμε στα κύτταρά μας.

Γιατί εγώ, μια ξένη, συμμετέχω σε αυτή την προσπάθεια; Γιατί απλούστατα οι αναζητήσεις αυτές δεν έχουν εθνικό χαρακτήρα αλλά οικουμενικό, και όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη έχουμε τις ίδιες αναζητήσεις, τον ίδιο πόνο και την ίδια αγάπη: να γινόμαστε καλύτεροι, να είμαστε «άνω θρώσκοντες».

Κιάτο

Ειρήνη Γκαβριλιούκ