Η θρυμματισμένη ουρανολαλιά

Το μεγάλο συμβάν του 1922 ... γέννησε τη θρυματισμένη πεζογραφία του Πεντζίκη. Ή, όπως θα έλεγε και ο Τζαίημς Τζόυς, η Καταστροφή γέννησε μια θρυμματισμένη ουρανολιαλιά.
........................


Μετά το Άσβουτς, στο μεταπολεμικό του magnus opus, ο Πεντζίκης θρηνεί την εξολόθερυση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και δίνει την ανθρώπινη διάστασή της:

Όταν μέσα στα βαγόνια φορτηγά ΙΠΠΟΙ 9-ΑΝΔΡΕΣ 58, μεταφέρονταν 45 χιλιάδες του πληθυσμού που εξοντώθηκαν, παρ' όλο τον συνωστισμό που έδενε τη μια ύπαρξη με την άλλη και τα δύο σώματα μαζί διακλαδδίζονταν, σε άκρα σαν πλεμάτια καμωμένα κουβάρι στη πελαγίσια δίνη, καμιά εκδήλωση εκ μέρους των επιβατών που 'χε φορτώσει η βία, η παραμικρότερη μετακίνηση δεν επιτρεπόταν, σαν να 'χαν μεταβληθεί, ακόμαπριν φτάσουν στον όλεθρο που τους ανέμενε τελικά, σε απλή πραμάτια, σωρό από ζευγάρια παπούτσια και ρούχα γυναικεία και ανδρικά, οι υπάρξεις που θα 'τρωγε η φωτιά, στοιβαγμένους σωρούς, κτ' αύξοντα αριθμό πτωμάτων, ποικίλων αποχρώσεων λόγω σήψεως.
Αρρωστάινοντας οι ψυχές των ανθρώπων από εγωιστική φιλοδοξία, φοβούνται τους ζωντανούς και προτιμούν το πρόσωπο του πλησίον, που 'ναι δικό μου, δικό σου, δικό τους, να το ξέρουν πεθαμένο [...].44

Είναι αξιοσημείωτο ότι, αντίθετα με ορισμένους θαυμαστές τους, οι δύο πρωτοκορυφαίοι χριστιανοί συγγραφείς των νεολληνικών γραμμάτων, ο Παπαδιαμάντης και ο Πεντζίκης, είναι εκείνοι που γράψανε τις πιο φλογερές σελίδες κατά του αντισημιτισμού και ανακάλυψαν στο πρόσωπο του κηνυγημένου Εβραίου ζωντανό το πρόσωπο του πλησίον, που 'ναι δικό μου, το δικό σου, το δικό τους, το πρ4όσωπο που είναι το εγωιστικό άτομο της αστικής κοινωνίας των ιδιωτών, στην εποχή της ιστορικής παρακμής της, θέλει να το ξέρει μόνο πεθαμένο.

Σάββας Μιχαήλ (2008) Espanja Gloriosa ή Ο Νίκος Γαβιήλ Πεντζίκης 20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα, Νέα Εστία, 164 (1817) Αφιέρωμα στον Νίκο Γαβιήλ Πεντζίκη (1908-1993), Δεκέμβριος 2008, Σελ. 1068.