"Ο καθένας αξίζει όσο αξίζουν εκείνα για τα οποία έχει φροντίσει"

"Κενότητα των επιδείξεων, δράματα επί σκηνής, ποίμνια, αγέλες, κονταροχτυπήμτα, ένα κοκαλάκι ριγμένο στα σκυλιά, ψίχουλα ψωμιού στη στέρνα με τα ψάρια, αχθοφόρα μυρμήγκια, τρεχαλητά φοβισμένων ποντικών, μαριονέτες με κινήσεις σπασμωδικές. Λοιπόν, πρέπει ανάμεσα σε όλα αυτά να στέκεσαι πράος και χωρίς αλαζονική αναίδεια, όμως να 'χεις πάντα στο νου σου, πως ο καθένας αξίζει όσο αξίζουν εκείνα για τα οποία έχει φροντίσει".

Μάρκος Αυρήλιος

ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ

Αθήνα: Θύραθεν Εκδόσεις. 2008. Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Γιάννης Αβραμίδης. Επιμέλεια-Διορθώσεις: Κατερίνα Καούκη

Το τροπάριο της Κασσιανής

Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΤΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ο ύμνος της Κασσιανής ψάλλεται στον όρθρο της μεγάλης Τετάρτης, ο οποίος τελείται το απόγευμα της Μεγάης Τρίτης.

Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή,
τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν,
ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει.
Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας,
ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας.
Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων,
ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ
κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας,
ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει.
Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας,
ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις
ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν,
κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη.
Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους
τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;
Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος.

Ρωμανός ο Μελωδός

Ο ΡΩΜΑΝΟΣ ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ο κορυφαῖος ποιητής τῆς Ἐκκλησίας μας, γεννήθηκε στὴν Ἔμεσσαν, πόλη τῆς Συρίας. Έζησε στον 6ο μ.Χ. αιώνα επί βασιλέως Αναστασίου Α' ή κατ' άλλους τον 8ο αιώνα επί βασιλέως Αναστασίου Β'. Ήταν διάκονος στην Εκκλησία της Βηρυττού. Στη Κωνσταντινούπολη, όπου μετέβη διέμενε στα κελιά του ναού της Θεοτόκου του λεγομένου του Κύρου, που έκτισε τον Ναό.

Ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός είναι από τους γνωστότερους ελληνικούς υμνογράφους του Βυζαντίου, απόδειξη της συνέχειας του Ελληνισμού. Απεκαλείτο "Πίνδαρος της Ρυθμικής Ποίησης». Άκμασε κατά τη "Χρυσή Εποχή" της βυζαντινής υμνογραφίας.

Σύμφωνα με ανώνυμο ύμνο ήταν Εβραϊκής καταγωγής. Στη Βηρυτό έκανε τις σπουδές του. Στην Κωνσταντινούπολη πήγε αρότερα και λειτούργησε στο ναό της Αγίας Σοφίας. Απέτυχε ως ψάλτης στον εσπερινό των Χριστουγέννων και αποσύρθηκε στη μονή τής Θεοτόκου των Κύρου. Εκεί, σύμφωνα με το Μηνολόγιο του Βασιλείου η Παναγία του έδωσε το χάρισμα της σύνθεσης ύμνων.

Ήταν άμουσος και μετρίας μορφώσεως, αλλά προσευχόταν με πόθο και παρακολουθούσε τις κατανυκτικές ολονυκτίες του ναού της Παναγίας του Κύρου και της Παναγίας των Βλαχερνών. Σε όραμα η Παναγία του έδωσε να φάει ένα τόμο χαρτί. Αμέσως αισθάνθηκε ένα βάρος μέσα του, ξύπνησε και γεμάτος θεία έμπνευση ανέβηκε στο ψαλτήρι την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά την 6η ωδή έψαλλε το αθάνατο κοντάκιο: ''Η παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει", αφήνοντας άφωνους τους παρόντες, που δεν πίστευαν στ' αυτιά τους.

Η ποιητική αυτή επιφοίτηση παρέμεινε διαρκής στη φαντασία του Ρωμανού, που αναδείχθηκε γόνιμος μελωδός, με πλούτο ιδεών, ανυπέρβλητη πλαστικότητα φράσεως, μεστή δυνατή γλώσσα, θησαυρό αρμονίας ποικίλων και καλλιτεχνικών ρυθμών, όπως αναφέρους οι βιογράφοι του.

Κατά μία εκδοχή, τὴν νύκτα τῶν Χριστουγέννων ἔτυχε νὰ κοιμηθῇ πλησίον τοῦ ἄμβωνα. Τότε ἐμφανίσθηκε ἡ Θεοτόκος, καὶ τοῦ ἐπέδωσε εἰλιγμένο χαρτὶ («κόντος» καὶ «κοντάκιον»), τὸ ὁποῖο ἀφοῦ ἔφαγε ἀμέσως ἔγινε μουσικὸς καὶ καλλίφωνος, ἑνῶ ὁ ἴδιος ἦταν ἀηδὴς κατὰ τὴν φωνή. Ἀμέσως ἐποίησε τὸ «Ἡ παρθένος σήμερον».

Ἦταν τὸ πρῶτο του Κοντάκιον καὶ ἀκολούθησαν ἄλλα χίλια ἀπὸ τὰ ὁποῖα διακρίνονται καὶ τὰ ἑξῆς, «Ἐπεφάνῃ σήμερον», «Τὰ ἄνω ζητῶν», «Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον», «Ὡς ἀπαρχὰς τῆς φύσεως» καὶ ἄλλα.

Συνέταξε ἐπίσης ὕμνους γιὰ τὶς Δεσποτικές, Θεομητορικὲς καὶ ἑορτὲς ἐπιφανῶν ἁγίων, καθῶς καὶ τὰ αὐτόμελα προσόμοια στιχηρὰ εἰς ἦχον πλάγιον β´ «Αἱ Ἀγγελικαὶ προπορεύεσθαι δυνάμεις». Ἔργο αὐτοῦ εἶναι καὶ ὁ ψαλλόμενος συγκινητικὸς ὕμνος «Ψυχὴ μου, ψυχὴ μου, ἀνάστα τὶ καθεύδεις;» τοῦ Μεγάλου Κανόνος. Ὁ Ρωμανὸς πρῶτος ἐποίησε καὶ τοὺς Οἴκους.

Ο βυζαντινολόγος καθηγητὴς Κρουμβάχερ ἐξέδωσε στὸ Μόναχο πολλὰ ἀνέκδοτα ἄσματα τοῦ Ρωμανοῦ καὶ ἄλλων, ἀπὸ χειρόγραφα τῆς βιβλιοθήκης τῆς Μονῆς τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τῆς Πάτμου.

Ὑπὸ τὸ ὄνομα «Κοντακάριον» βρέθηκε στὴν βιβλιοθήκη τῆς Μόσχας ἑλληνικὴ χειρόγραφη περγαμηνή, ποὺ περιέχει Κοντάκια καὶ Οἴκους γιὰ ὅλο τὸν ἐνιαυτό, ἀλλὰ ὄχι καὶ ὅλα τὰ ἔργα τοῦ Ρωμανοῦ. Ἤδη δὲν γνωρίζουμε τὰ περισσότερα Κοντάκια τοῦ Ρωμανοῦ, γιατὶ αὐτὰ ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ τοὺς Κανόνες.

Ἐν χρήσει ὅμως παρέμεινε ὁ περιώνυμος τοῦ Ρωμανοῦ ὕμνος εἰς τὴν Γέννηση τοῦ Xριστoῦ, τοῦ ὁποίου ἡ πρώτη στρoφή ἀπήρτισε τὸ γνωστό Κοντάκιο τῶν Χριστουγέννων καὶ τὸ ὁποῖο μέχρι τὸν ΙΒ´ αἰῶνα ἐψάλλετo κατ᾽ ἔτος σὲ ἐπίσημα γεύματα ἀπὸ τοὺς ἐνωμένους χοροὺς τῶν λεγομένων Ἁγιοσοφιτῶν καὶ Ἀποστολιτῶν..

Σύμφωνα με το συναξαριστή ο Ρωμανός έγραψε χίλιες περίπου συνθέσεις. Διασώθηκε μόνο το ένα δέκατο. Πολυποίκιλα τα θέματά του. Ύμνησε όλους τους Αγίους και τις εορτές . Ανεξάντλητος στις συλλήψεις , γνωρίζοντας τον τρόπο να προσδίνει πρωτοτυπία ακόμη και στα πιο κοινά θέματα. Το άχαρο υλικό μπορούσε να το μετατρέψει σε ζωντανό πίνακα.

Η ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού εκφράζει την ίδια την εποχή του, τους πόθους και τις ελπίδες εκείνων των ανθρώπων. Γι΄ αυτό και το έργο του δεν εξετάζεται μόνο από Θρησκευτικής άποψης ή λογοτεχνικής αλλά και ιστορικής και λαογραφικής.

Η γλώσσα του απλή, χωρίς στόμφους και όπου παρουσιάζεται ρητορική μακρολογία επειδή έτσι επιβαλλόταν από την ανάγκη των τότε λειτουργικών πλαισίων, αυτή γίνεται χωρίς να κουράζει. Γενικά οι φράσεις του περιέχουν μια πλαστικότητα, μεστή νοημάτων κατά μια άψογη τεχνική όπως παραδέχονται ειδικοί.

Ο Ρωμανός δε δίνει μέσα από το έργο του σαφείς πληροφορίες για τη ζωή του. Πέθανε το 560 μΧ. Η μνήμη του γιορτάζεται από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς την 1η Οκρωβρίου

Ο Ρωμανός χάρισε στο ποιητικό είδος πού λέγεται εκκλησιαστικός Ύμνος την τελειότερη μορφή. Ο ϋμνος κυριαρχεί και σήμερα στην εκκλησιαστική ποίηση.

Ο Ύμνος αποτελείται από το Κοντάκιον (προσόμοιον ή κουκούλιον), τους Οίκους και το Εφύπνιον. Βασίζεται στο νόμο της Ισοσυλλαβίας και ομοτονίας. Μαζί με το ποιητικό κείμενο συνέθετε ο ίδιος και τη μουσική ή έδενε το νέο ποίημα πάνω σε παλιότερη μουσική σύνθεση. Θεματικά τα έργα του αναφέρονται περισσότερο σε γεγονότα της ζωής του Χριστού και σε ιερά πρόσωπα της Γραφής, όπως και σε βίους άγιων.

Το μοναστήρι των Αγίων Αποστόλων

Πολλές περιοχές, πόλεις, νησιά, βουνά και χωριά της πατρίδας μας καμαρώνουν για τα Μοναστήρια που είναι χτισμένα στο χώρο τους.
Οι κάτοικοί τους τα σέβονται και τα φροντίζουν, ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά, παρακαταθήκη που αφήνουν στους απογόνους τους.
Ξεκινούμε από το θησαυρό του Αγίου Όρους, των Μετεώρων, του Βερμίου για να καταλήξουμε στα μικρότερα, νοτιότερα, ονομαστά, αξιόλογα Μοναστήρια μας.
Ένα από τα πολύ γνωστά, νομίζω, σε όλους τους συμπατριώτες μας, είναι το Μοναστήρι των Αγίων Αποστόλων, στο τρίγωνο Σελιάνας, - Εξοχής - Περιθωρίου, για το οποίο θα πω λίγα λόγια από εμπειρίες μου.
Φαίνεται από μακριά σαν σφηνωμένο στην αρχή του ελατοδάσους που οδηγεί στο Σαραντάπηχο. Πέντε χιλιόμετρα απέχει περίπου από το Περιθώρι, άλλα τόσα από τη Σελιάνα και κάτι περισσότερο από την Εξοχή. Πολύ κοντά του, μέσα στην πυκνή βλάστηση του τοπίου, βρίσκεται το εκτροφείο θηραμάτων, με τις πέρδικες και τους φασιανούς.
Από εμάς, από τη βεράντα μας, φαίνεται σαν μια αετοφωλιά, χτισμένη σε μια εξοχή του δάσους, στο κενό. Τη νύχτα, σαν ένας φάρος φωτεινός, καθοδηγεί κάθε αργοπορημένο ταξιδιώτη, κάθε προσκυνητή που το αναζητεί.
Μόλις το πλησιάζουμε φαντάζει τεράστιο, ένα μικρότερο «Μέγα Σπήλαιο», διώροφο, με μεγάλη λουλουδοστολισμένη αυλή, που φιλοξενεί το όμορφο, ταπεινό, κρυμμένο στο πράσινο, εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. Κατεβαίνεις μερικά σκαλοπάτια , μπαίνεις κάτω από την επιφάνεια της γης να θαυμάσεις τις αγιογραφίες του 1600 περίπου, διακοσμημένες με καντήλια και όλα τα ιερά σκεύη, δωρεές πιστών και ευλαβών χριστιανών.
Είναι μικρούτσικο αλλά όλο ζωντάνια. Νιώθεις σα να σου μιλούν οι Άγιοι Απόστολοι, που περιβάλλονται από δεκάδες άλλους Αγίους, περιδέραιο όλοι του Χριστού και της Μητέρας Του, Θεοτόκου, που δεσπόζουν.
Προ 20, περίπου, χρόνων, ίσως και περισσοτέρων, το διακονούσε η αδελφή Πανσέμνη και την επισκεπτόμασταν συχνότατα.
Τα παιδιά ήταν μικρά και η τοποθεσία έξω από το Μοναστήρι ιδανική για παιχνίδι. Η βρύση με το κελαρυστό νερό στον κορμό ενός ολόδροσου, πανύψηλου πλατάνου σε καλούσε να καθίσεις δίπλα της με ένα απλό φαγητό, ένα γλύκισμα, κάποιο φρούτο.
Όλως ξαφνικά, κάποιο χειμώνα, η αδελφή Πανσέμνη τοποθετήθηκε σε άλλο Μοναστήρι, στην Κορινθία αυτή τη φορά και οι Άγιοι Απόστολοι έμειναν πολλά χρόνια χωρίς ζωή.
Ίσως στη γιορτή Τους, κάποιοι προσκυνητές και ένας ιερέας που ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας έστελνε, άνοιγαν το Μοναστήρι για λίγο και λειτουργείτο.
Περίπου πριν από 8 χρόνια απέκτησε πάλι ζωή. Ένας αξιόλογος νέος, μορφωμένος, πνευματικότατος το διακονεί τώρα. Ένας μοναχός, φιλόλογος και φοιτητής της θεολογίας, που για χρόνια εμόναζε στο Άγιο Όρος, ζει εκεί τώρα μοναχικά, με προσευχή, μελέτη, συγγραφή και αγώνα για τη σωτηρία της ψυχής του. Αυτόν γνωρίσαμε τελευταία.
Ταπεινός και με καλοσύνη, με ένα μόνιμο χαμόγελο, μας συνόδευσε πρώτα στο Ναό με τις εξαίσιες και επιβλητικές αγιογραφίες. Ακούραστος και δραστήριος, προσηνής και φιλόξενος, μας ανέβασε κατόπιν στους ξενώνες για το κέρασμα. Τα δωμάτια θυμίζουν σαλόνια αρχοντικά, με κειμήλια από χειροποίητα εργόχειρα, εικόνες με φωτισμούς και στολισμό, σπάνια αντικείμενα, πλαισιωμένα όλα από την καταπράσινη γύρω φύση, με κάθε είδος κωνοφόρων δέντρων που τη στολίζουν. Μια πνευματική ανάταση νιώθεις ακόμα και στους χώρους υποδοχής.
Πραγματικά ανανεωμένοι, φεύγοντας, θαυμάσαμε για λίγο πάλι το Ναό, προσευχηθήκαμε και πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Οι ευχές του ήταν νωπές στα αυτιά μας και η αγαλλίαση από την επαφή με το θείο μεγάλη.
Είναι ένα ιδιαίτερο προσκύνημα, ένα θαυμάσιο δέσιμο Θεού και ομορφιάς της φύσης, ένας ιδανικός τόπος για αυτοσυγκέντρωση και προσευχή, ένα καταφύγιο ψυχής.
Φέτος, καλοκαίρι του 2009, το Μοναστήρι έχει αλλάξει όψη. Κτίσμα και εκκλησάκι έχουν αποκτήσει υπό τις συνεχείς φροντίδες του πατρός Παύλου μια τελειότητα. Θαυμάζεις κάτι το πανέμορφο. Η εκκλησία έχει διακοσμηθεί στο εσωτερικό της με πολλά νέα ιερά αντικείμενα. Κάτι σαν μικροί επιτάφιοι έχουν τοποθετηθεί και στολιστεί.
Οι ξενώνες έχουν αποκτήσει καινούρια κουφώματα. Το στέγαστρο τα μεγάλης βεράντας του έχει ανακαινισθεί.
Μαγεύεσαι αν τα κοιτάζεις.
Και ο μοναχός Παύλος έχει σε δύο χρόνια ανέβει τα πρώτα σκαλιά της ιεροσύνης. Διάκονος, ιερεύς και, φέτος, απέκτησε τον τίτλο του Αρχιμανδρίτη.
Πολύ σύντομα πιστεύω να ανέβει και στον υψηλότατο βαθμό της Ιεροσύνης. Να χειροτονηθεί και Επίσκοπος.
Το πιστεύω και του το εύχομαι από τα βάθη της ψυχής μου.
Είναι άξιος.

Ελένη Ασημακοπούλου – Μανωλοπούλου

Εν Τω Μηνί Αθύρ

Με δυσκολία διαβάζω στην πέτρα την αρχαία.
«Κύ[ρι]ε Ιησού Χριστέ» Ένα «Ψυ[χ]ήν» διακρίνω.
«Εν τω μη[νί] Αθύρ» «Ο Λεύκιο[ς] ε[κοιμ]ήθη».
Στη μνεία της ηλικίας «Εβί[ωσ]εν ετών»,
το Κάππα Ζήτα δείχνει που νέος εκοιμήθη.
Μες στα φθαρμένα βλέπω «Αυτό[ν]... Αλεξανδρέα».
Μετά έχει τρείς γραμμές πολύ ακρωτηριασμένες·
μα κάτι λέξεις βγάζω - σαν «δ[ά]κρυα ημών», «οδύνην»,
κατόπιν πάλι «δάκρυα», και «[ημ]ίν τοις [φ]ίλοις πένθος».
Με φαίνεται που ο Λεύκιος μεγάλως θ' αγαπήθη.
Εν τω μηνί Αθύρ ο Λεύκιος εκοιμήθη.



Κωνσταντίνος Π. Καβάφης



Στο Αιγυπτιακό ημερολόγιο ο Αθύρ αντιστοιχούσε στους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο.
Ο Λεύκιος είναι φανταστικό πρόσωπο.